Ketojeni̇k Di̇yet
Bireysel ve toplumsal sağlığın ilk gereksinimi kilo kontrolü olarak tespit edilmiş bulunmaktadır. Ketojenik diyet bu noktada ilk öneriler arasında bulunmaktadır. Uzman hekim veya diyetisyen tarafından olumlu bulunanlar ketojenik diyet yapabilmektedir. Bunun için ilk önce gereken sağlık araştırmalarının yapılması gerekmektedir.
Ketojenik Diyet Nedir?
Halk arasında keto olarak tanımlanan düşük karbonhidratlı diyet türüne Ketojenik diyet denmektedir. Çocuklarda tedavisi meşakkatli bir sorun olan epilepsi tedavisinde öncelikli olarak kullanılmaktadır.
Ağırlıklı olarak protein ve yeterli oranda gıda alımı önerilmektedir. Ayrıca kanser, diyabet ve Alzheimer hastaları üzerinde de olumlu etkileri kanıtlanmış bulunmaktadır. Ketojenik diyet listelerinde ağırlık protein bazlı gıdalara verilerek karbonhidrattan zayıf olmasına dikkat edilmektedir.
Ketojenik Diyetin Popülerliği ve Tarihçesi
Ketojenik diyet tarihi çok eskilere dayanan bir beslenme türü olarak bilinmektedir. Düşük karbonhidrat yeter oranda protein ve yağdan zengin bir diyet türü olarak tercih edilmektedir. En yaygın Türkçe tanımı ise nişastasız ve şekersiz diyet olarak ifade edilmektedir. Tarihçesi tarım devrimi olarak bilinen Milattan Önce 8. Bin yıla dayandığı varsayılmaktadır.
Hayvanlarla tahılların evcilleştirilemediğinden dolayı zorunlu olarak uygulandığı vurgulanmaktadır. Kışa girilmeden önce bolca tüketilebilen doğal protein kaynakları, baklagiller ve meyvelere bağlı olarak insanlarda kilo artışı görülmektedir. Genellikle yağ ve protein kaynaklarına erişimin uzun aralara denk düştüğü görülmektedir.
1950 yıllarından 2015 yılı arasında üretilen ve bilimsel olarak belirsizlik içeren besinlerin tüketimi artmış bulunmaktadır. 20 Yüzyıl yarılarına kadar kimsenin ne yemesi ne yememesi gerektiğine karışılmamaktaydı.
Ancak 2. Dünya savaşından sonraki dönemde Amerika’da kalp krizine bağlı olarak can kayıplarının artığı gözlemlendi. Buna bağlı olarak da gıda otoriteleri önlem alınmaya başlanmış bulunmaktadır. 2020 yılından sonra ise obezite sorunu işaret edilerek bilimsel destekli beslenme türleri geliştirilmiş bulunmaktadır.
Ketojenik diyet uygulamasında vücut glukoz değil keton üretmektedir. Bu sayede kalori gereksiniminin en azının karbonhidrattan çoğunluğunun ise yağlar ve proteinden karşılanmasının hedeflenmektedir.
Ketojenik Diyetin Temelleri
Ketojenik diyetin temelleri, bireylerin aşırı kilo alımına bağlı olarak sağlık risklerine karşı korunmasını amaçlamaktadır. 2. Dünya savaşı sonrasında gıda konularında bilimsel tespitlerin yapılamaması toplumsal ve bireysel sağlık sorunlarına zemin hazırlamış bulunmaktadır.
Bu durumu önlemek ve koruyucu sağlık desteklerinin artırılması için sağlık otoriteleri beslenmenin genel sağlık üzerindeki etkilerine yönelmiş bulunmaktadır. Ketojenik diyet bilindiği üzerek karbonhidrat tüketimini minimize ederek yağ ve protein kaynaklarını öne çıkarmaktadır.
Ketojenik Diyetin Biyolojik Temelleri: Ketozis Nedir?
Ketojenik diyetin biyolojik temeli karbonhidrat tüketimine bağlı olarak yağ depolarının boşalması olarak ifade edilmektedir. Bu nedenle alternatif yakıt olarak bilinen keton üretimi yağdan sağlanmaktadır.
Ketozis, vücudun verdiği bir reaksiyon olarak tanımlanmaktadır. Nedeni vücutta yağ depolarının azalması olarak kabul edilmektedir. Kan tahlili, idrar tahlili ve nefes ölçümü yapılarak ketozis etkenleri saptanabilmektedir.
Makro Besinler: Yağlar, Proteinler ve Karbonhidratlar
Makro olarak tanımlanan besin guruplarının üç türü bulunmaktadır. Makro, sözcük anlamına bakıldığında, büyük, geniş kapsam ve yaygın olarak kullanılan besin demektir. Bunlar; Yağlar, Karbonhidratlar, Proteinler olarak bilinmektedir. Her birinin vücuda katkıları büyük ve önemlidir. Makro besinler vücut hasarlarını onararak Metabolik ihtiyaçları karşılamaktadır. Ayrıca makro besinler, temel besin maddeleri olarak da kabul edilmektedir.
Ketojenik Diyetin Çeşitleri: Standart, Şişlik, Hedeflenmiş ve Yüksek Proteinli Keto Diyet
Ketojenik diyet çeşitleri kişiye özel düzenlenmektedir. 7 Günlük, 15 günlük, 21 günlük gibi zaman dilimleri şeklinde düzenlenebilmektedir. Ayrıca yaşam biçimi olarak da ketojenik diyet tercihi yapılabilmektedir. Çeşitleri; Standart diyet yani SKD türü, Yüksek Proteinli diyet, Hedefe Yönelik diyet, Şişlik Döngüsel diyet yani DKD olarak ifade edilen diyet türleri olarak tanımlanmaktadır.
Bu türde diyet listesi örneği verilecek olursa genel diyet şeklinin 2 ya da 3 öğün üzerine olduğu görülebilmektedir. Yedi günlük bir diyet planlanıyor olsun.
- Gün
Kahvaltı
7 adet zeytin,
1 dilim beyaz peynir,
Hindi füme,
Kahve,
Öğle Yemeği
Yoğurt,
Etli sebze yemeği,
Maydanoz,
Soğan,
Akşam Yemeği
Et 200gr,
Ayran,
Yeşil yaprak ağırlıklı salata,
- Gün
Kahvaltı
1 Dilim beyaz peynir,
3 adet ceviz,
Hindi füme,
Kahve,
Öğle Yemeği
Soğan,
Maydanoz,
Biberle birlikte,
Ekmeksiz döner,
Akşam Yemeği
Ayran,
Mantarlı kabak Sote
- Gün
Kahvaltı
1 dilim kaşar peyniri,
7 adet zeytin,
Avokado,
Şekersiz çay,
Öğle Yemeği
Kuşkonmaz,
Biber,
Köfte,
Soğan,
Akşam Yemeği
Sebze çorbası,
Fırında kızartılmış karnabahar,
Yoğurt olarak devam etmektedir.
Ketojenik Diyetin Faydaları ve Riskleri
Tarihi çok eskilere dayanan diyet türü olarak yüksek faydaları bulunmaktadır. Ketojenik diyet özellikle obezite ve diyabet hastaları için ilaçları kadar fayda sağlamaktadır. Sağlıklı kilo kontrolü ve hastalıkların önlenmesi için büyük etken olarak kabul edilmektedir. Faydaları; Parkinson hastalığının etkenlerini hafifletmek, Alzheimer’ın ilerlemesini önlemek, Cilt sorunlarının giderilmesini sağlamak, Polikistikover ve insülin dengesi üzerinde olumlu etki yaratmak, Epilepsi sorunu olan çocuklarda nöbet sıklığını azaltmak, Beyin sarsıntılarına karşı koruyucu etken olabilmek gibi önemli destekleri bulunmaktadır.
Sağlık Üzerine Etkileri: Kilo Kaybı, Kan Şekeri ve Daha fazlası
Ketojenik diyet uygulayanlarda sağlık üzerine büyük faydalar görülmektedir. Kilo kaybı, kan şekerinin düzenlenmesi ce çocuklarda epilepsi nöbetlerinin azaltılması söz konusu olabilmektedir. Bu nedenle ana ve ara öğünlerde diyet listesine uyulması gerekmektedir.
Potansiyel Yan Etkiler ve Uyarılar
Ketojenik diyetin pek çok faydası bilindiği gibi yan etkileri de bulunmaktadır. Bunlar arasında; İlk sırayı kabızlık şikâyetleri almaktadır. Baş dönmesi, Karaciğer yağlanması, Uyku kalitesinin değişmesi, Ağız kokusu, Mide bulantısı, Ve tükenmişlik sendromu gibi etkenler görülebilmektedir.
Uzun Vadeli Sağlık Etkileri ve Tartışmalar
Ketojenik diyet yapmak isteyenlerin öncelikle gerekli tetkikleri yaparak başlaması önerilmektedir. Uzman hekim ya da Diyetisyen kontrolünde devam etmesi gerekmektedir. Uzun vadeli ketojenik diyet kan yağlarını yükseltebileceğinden tavsiye edilmemektedir.
Ketojenik Diyetin Uygulanması
Bu diyet türü herkes için uygun olmayabilmektedir. Bu nedenle Uzman Doktor ya da Diyet uzmanı tarafından önerilen inceleme yapıldıktan sonra başlaması gerekmektedir. Uygulama sırasında ise besin öğelerinin miktarı ve besin değerleri göz önünde bulundurulmalıdır.
Başlangıç Rehberi: Ketojenik Diyete Nasıl Başlanır?
Ketojenik diyete başlayanlar için atılması gereken ilk adım sağlık tetkiklerinin yapılması olarak ifade edilmektedir. Yapılan tetkikler sonucunda uygun görüler kişiler diyetisyen gözetiminde ketojenik diyete başlayabilmektedir. Ketojenik diyet temeli vücuda dışardan alınan karbonhidratın azaltılarak protein ve yağların artırılması olarak tanımlanmaktadır.
Örnek Beslenme Planları ve Tarifler
Diyet listesi uzman tarafından hazırlanarak tüm besin grupları arasında denge sağlanmaktadır. Bazı diyet türleriyle benzerliği bulunsa dahi ketojenik diyet diyetisyen eşliğinde yapılmalıdır.
Ketojenik Diyet Sırasında Sık Karşılaşılan Sorunlar ve Çözümleri
Ketojenik diyet sırasında kişilerde idrar kokusunda değişiklik, ağız kokusu ve mide bulantısı görülebilmektedir. Bu sorunlar diyetisyen önerilerine dikkat edilerek çözülebilmektedir. keto olarak bilinen diyet sürecinde ortaya çıkan etkenlere diyetisyen kontrolünde çözüm üretilebilmektedir.
Besinler ve Ketojenik Diyet
Karbonhidrat alımının sınırlandırılarak protein ve yağ zengini besin öğelerinin artırılmasına dayanan diyet keto olarak ifade edilmektedir. Besinler ve ketojenik diyet arasında denge sağlanarak sağlıklı kilo kontrolü yapılabilmektedir.
Makro besinler olarak bilinen karbonhidrat, protein ve yağ oranlarının düzenlenmesi gerekmektedir. Bu da %50 ile 60 Karbonhidrat, %30 yağ ve % 12 ile 25 arasında protein şeklinde düşünülmektedir.
Ketojenik Diyet İçin Temel Gıdalar ve Alternatifler
Temel gıdalar ve alternatif gıdalar ketojenik diyette büyük önem taşımaktadır. Temel gıdalar arasında beyaz et, kırmızı et ve yağlı balık türlerinin seçilmesi önerilmektedir. Yeşil yapraklı sebzeler, düşük karbonhidratlı soğan, biber, domates tüketilebilmektedir.
Kuru yemişlerle tohumlar arasında, ceviz, badem, fındık, ay çekirdeği güvenle kullanılabilmektedir. Yine sağlıklı yağ grupları arasında sızma zeytinyağı, bitkisel yağ ve tereyağı bulunmaktadır. Alternatifler arasında çikolata ve keto atıştırmalıkları önerilmektedir.
Kaçınılması Gereken Gıdalar ve Yaygın Hatalar
Ketojenik diyette uzak durulması gereken besinler arasında; Unlu gıdalar, Tahıllar, Nişastalı gıdalar, Alkollü içecekler, Patates, meyve suyu gibi şeker oranı yüksek gıdalar, İşlem görmüş gıdalar ve pek çok ürün bulunmaktadır.
Takviyeler ve Ketojenik Diyet
Ketojenik diyette takviye besinlere ihtiyaç duyulabilmektedir. Vitamin ve mineral eksikliğine fırsat vermemek için, Magnezyum, Potasyum, Omega3 yağ asitleri ve Sodyum destekleri alınabilmektedir. Bunun için belirli sürelerde tetkiklerin tekrarlanması önerilmektedir.
Ketojenik Diyet ve Egzersiz
Ketojenik diyet sırasında karbonhidrat alımı az olduğundan kişi yüksek enerjiye sahip olmaktadır. Bu durumda kolaylıkla egzersiz yapılabilmektedir.
Ketojenik Diyetin Egzersiz Performansına Etkileri
Protein ve yağdan zengin bir beslenme türü olarak ketojenik diyet sırasında egzersiz performansı yükselmektedir. Ketojenik diyet spor yapmaya engel teşkil etmemektedir. Ancak başlangıç sürecinde adaptasyon sorunu görülebilmektedir.
Egzersiz Yaparken Ketojenik Diyetin Ayarlanması
Egzersiz yapılırken ketojenik diyet ayarlaması yapılarak riskler minimize edilebilmektedir. Düşük karbonhidratlı bir diyet türü olarak keto diyeti yapanlar için kas yapım çalışmaları önerilmemektedir.
Ketojenik Diyetin Özel Durumlar ve Popülasyonlar Üzerine Etkileri
Ketojenik diyetin, özel durumlar ve Popülasyonlar üzerinde bilinen olumsuz etkileri kanıtlanmamış bulunmaktadır. Yapılan araştırmalar, obezite ve sağlık sorunlarının git gide arttığını bu durumda kilo kontrolünün büyük önemi bulunduğunu kanıtlamaktadır.
Çocuklar, Yaşlılar ve Hamileler İçin Ketojenik Diyet
Hangi yaş grubu ya da özel durum olursa olsun, ketojenik diyetin uzman kontrolünde yapılması gerekmektedir. Böylelikle maksimum fayda sağlanırken olası sorunlar ortadan kaldırılabilmektedir. hareketi kısıtlı olan yaşlılar ve hamileler için ketojenik diyet yapılabilmesi için yeterli bilgiye ihtiyaç duyulmaktadır.
Diyabet ve Kalp Hastalıkları Gibi Kronik Durumlar İçin Ketojenik Diyet
Ketojenik diyet diyabet ve kronik hastalığı bulunanlar için uzman kontrolünde yapılması gerekmektedir. Kronik hastalıkları bulunanların ketojenik diyet yapabilmesi için gereken analizlerin yapılması gerekmektedir. Protein ve yağ ağırlıklı bir diyet olan keto, kas yapmak isteyenlere önerilmemektedir.
Ketojenik Diyet ve Zihinsel Sağlık
Özellikle çocuklarda görülen epilepsi ve yaşlılarda görülen Alzheimer hastalıkları için zihinsel faaliyetleri artırmaktadır. Ketojenik diyet diyetisyen kontrolünde yapılarak beklenen fayda sağlanabilmektedir.
Ketojenik Diyetin Depresyon, Anksiyete ve Beyin Sağlığı Üzerine Etkileri
Anksiyete, beyin sağlığı ve depresyon rahatsızlıklarında ketojenik diyet olumlu katkı sunmaktadır.
Sıkça Sorulan Sorular(SSS)
Ketojenik diyet konusunda sık sorulan sorulara cevap verilerek ihtiyaç sahiplerinin endişesi giderilmektedir.
Ketojenik Diyet Nasıl Yapılır?
Diyetisyen ya da uzman hekim kontrolünde yapılması gerekmektedir.
Ketojenik Diyet Ne Demek?
Ketojenik diyet, düşük karbonhidratlı diyet demektir.
Ketojenik Diyet Nasıl Yapılır?
Bu diyet öncelikle uzman denetiminde yapılmaktadır. Düşük karbonhidrat yüksek protein ve yağ içermektedir.
Çocuklara Ketojenik Diyet Uygulanabilir mi?
Özellikle epilepsi sorunu yaşayan çocuklarda güvenle uygulanabilmektedir.
Ketojenik diyet diyabet, obezite, alzheimer ve parkinson hastalıkları üzerinde olumlu etki oluşturabilmektedir. Bu nedenle diyetisyenin önerdiği tetkikler yapılarak diyete başlanması büyük önem taşımaktadır.
Ketojenik Diyet Hangi Hastalılarda Uygulanmakta?
Ketojenik diyet ilk olarak 1921 yılında Russel Wilder ‘in epilepsi tedavisinde uyguladığı bir beslenme biçimidir. Daha sonraları ise birçok metabolik hastalıların tedavisinde de bu diyetten yararlanılmıştır. Alzheimer, otizm, sinir sistemi ile ilgili hastalıklar, kanser. Kalp hastalıları, Parkinson gibi hastalıklarda bu diyet kullanılabilmektedir.
Epilepsi tedavisinde ketojenik diyetin nöbet oluşumlarını azalttığı düşünülmektedir. Kalp hastalıklarında ketojenik diyet yağ yakımı sayesinde kolesterol düzeyinde düşüş yaratarak kan basıncındaki artışı düzenlemektedir. Ketojenik diyet uygulayan kanser hastalarında tümör gelişiminde yavaşlama görülmüştür. Parkinson hastalığının belirtilerinde yapılan araştırmalar azalma sağlandığını göstermekte.
Ketojenik Diyetin Yan Etkileri
Genel sağlık açısından oldukça faydası olan ketojenik diyet programı uygulamanın ilk günleri baş dönmesi halsizlik, bulantı gibi belirtilere neden olabilmekte. Ancak bu belirtiler birkaç gün içinde ortadan kaybolmaktadır.